13 stycznia 2014 w Domu Arcybiskupów Warszawskich przy ul. Miodowej odbyła się czwarta debata z cyklu „Myśląc z Wojtyłą”. Tematem wspólnej refleksji uczyniono myśl papieża Jana Pawła II dotyczącą Polski. Zaproszeni goście: ks. Alfred Marek Wierzbicki – etyk, Andrzej Mencwel – historyk kultury, oraz Zbigniew Stawrowski – filozof, podjęli się próby analizy i interpretacji papieskich pism poruszających tematy patriotyzmu i Ojczyzny, w kontekście współczesnej sytuacji polityczno-społecznej. Wspólne pochylenie się nad twórczością pozostawioną przez Jana Pawła II jest formą intelektualnego i duchowego przygotowania do zbliżającej się kanonizacji Papieża Polaka.
Debatę rozpoczęto wspólną modlitwą, po której kilka słów do zgromadzonych na sali słuchaczy skierował ks. kard. Kazimierz Nycz. Ksiądz Kardynał zaznaczył wagę i znaczenie organizowanych spotkań, będących przedłużeniem dziedzińca dialogu. – Nasze debaty są mądrym i poważnym przygotowaniem wszystkich ich uczestników do kanonizacji Jana Pawła II, która odbędzie się 22 maja – powiedział Ksiądz Kardynał.
Następnie fragmenty poezji Andrzeja Jawienia (Karola Wojtyły) przeczytali: Anna Nehrebecka i Andrzej Seweryn.
Debatę prowadzoną przez red. Tomasza Królaka z Katolickiej Agencji Informacyjnej, swym wystąpieniem rozpoczął ks. Alfred Wierzbicki. Ksiądz Wierzbicki w swej wypowiedzi poruszył trzy kwestie: nie można zrozumieć Polski bez Chrystusa, rdzeniem polskości jest Polska jagiellońska oraz uniwersalny wymiar Solidarności.
Etyk przywołał słowa Jana Pawła II z pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny: „Nie można zrozumieć człowieka bez Chrystusa, nie można zrozumieć Narodu bez Chrystusa, nie można zrozumieć Polski bez Chrystusa”. – To jest myśl kluczowa. – zauważył ks. Wierzbicki – Warto pamiętać, że właśnie w tamtej homilii Jan Paweł II mówił, że może być wiele kluczy do interpretacji tego rozumienia Polski, to nie jest jedyny klucz, ale tego klucza nigdy nie można odłożyć na bok, jeśli chce się zrozumieć, czym jest Polska.
Ks. Wierzbicki zwrócił uwagę słuchaczy na specyfikę holistycznej perspektywy spojrzenia papieża na historię Polski. – Jan Paweł II stosuje bardzo ciekawy ogląd Polski, nie w jednym miejscu, ale poprzez dzieje. Cała jego myśl o Polsce jest pielgrzymowaniem poprzez dzieje, od korzeni do dnia dzisiejszego. On patrzy na Polskę samotnie, nie w kontekście narodów, które stanowią wspólnotę narodów chrześcijańskich. Karol Wojtyła patrzy na Polskę, jako na wydarzenie dziejowe, wydarzenie zobowiązujące swoimi korzeniami. To nie jest tylko wspominanie czegoś, co było w przeszłości, mianowicie przypomnienie chrztu łączy także z koniecznością podjęcia nowej ewangelizacji. – mówił ks. Wierzbicki.
Ks. Wierzbicki zauważył również, że Jan Paweł II za rdzeń polskości upatrywał Polskę Jagiellonów. Do tej koncepcji papież nawiązywał bardzo często, również w ostatniej swej książce „Pamięć i tożsamość” – Polskość to wierność. Zdaje się, że dzisiaj ta idea polskości jagiellońskiej nie znajduje odzewu. – przyznał ks. Wierzbicki.
W swym wystąpieniu podkreślił również ważną rolę, jaką odgrywała w myśli Jana Pawła II koncepcja uniwersalnego wymiaru solidarności. – Solidarność postawiła przede wszystkim pytanie etyczne o sens pracy. Nie za ile, ale w imię czego. Miarą tego, co naród wnosi w dzieje jest to, co wnosi w sprawę ludzką. Owszem solidarność była ważnym nurtem wyzwalania się z totalitaryzmu, z całej nienormalności, która wówczas zawładnęła życiem Polaków, ale Jan Paweł II widział znacznie głębiej sens Solidarności, jako sposobu budowania wspólnoty. I warto zapytać na ile i w jaki sposób jest to aktualne – zastanawiał się ksiądz etyk.
Podejmując się dalszej refleksji, niejako w kontrze do poprzednika, zdanie w debacie zabrał prof. Andrzej Mencwel. Historyk kultury z nieco innej perspektywy niż Jan Paweł II mówił o roli, jaką odegrał chrzest Polski w dziejach naszego narodu. – Podczas chrztu powstaje państwo polskie, które jest jednością ponadplemienną, i ta jedność oznacza również tworzenie i kształtowanie wspólnej kultury. Z dzisiejszej perspektywy historii kultury budzi zdziwienie, że Karol Wojtyła i Jan Paweł II nie wspominają, że ten akt jest także aktem intronizacji pisma i systematycznego wykształcenia, w tej puszczy plemiennej, jaką to terytorium było przedtem. – zauważył historyk.
Z kolei prof. Zbigniew Stawrowski swoją refleksję zaczął od postawienia dość prowokującego pytania: czy chrześcijanin może być dobrym patriotą? Czy będąc obywatelem niejako dwóch Ojczyzn, może być wiry jednocześnie tej niebieskiej i tej ziemskiej? – Czytając pisma Jana Pawła II, jesteśmy zaskoczeni, ponieważ jego patriotyzm nie podlega jakiejkolwiek wątpliwości. – w odpowiedzi wyjaśniał prof. Stawrowski – On uczy patriotyzmu wszystkich wierzących i niewierzących. Jak wielka zmiana się dokonała, że chrześcijanie, ci, którzy należą do innej Ojczyzny uczą tego, jak należy być dobrym lojalnym patriotą, obywatelem tej ziemskiej Ojczyzny. Jan Paweł II, wychodząc z Pierwszego Listu świętego Jana: Kto nie miłuje swojego brata, którego widzi, nie może miłować Boga, którego nie widzi, tłumaczy, iż widzimy wokół siebie jako chrześcijanie nie Boga, ale konkretnych ludzi, w których widzimy oblicze Boga, Bożych dzieci. Ich mamy kochać. Poprzez tę miłość do ludzi, Papież wyjaśnia miłość do ojczyzny. Ojczyzna to są przede wszystkim ludzie, ci, którzy żyją z nami, ci, którzy nas poprzedzali, którym ogromnie dużo zawdzięczamy. – tłumaczył prof. Stawrowski.
Zauważył on również nierozerwalny związek patriotyzmu w odniesieniu do Ojczyzny Niebieskiej jak i tej ziemskiej. – Można być dobrym patriotą i kochać swoja Ojczyznę, kochać Polskę, jeżeli się jest jednocześnie obywatelem wiecznej Ojczyzny. Gdybyśmy nie mieli tej perspektywy, byśmy byli narażeni na to, co się współcześnie nazywa negatywnie nacjonalizmem. (…) Jeżeli jednocześnie jesteśmy obywatelami innej Ojczyzny, to na tę nasza ziemską Ojczyznę, w tym przypadku Polskę, możemy patrzeć z góry, poprzez wieczny wzorzec tego, co jest dobre, co jest złe, co powinniśmy rozwijać, a co powinniśmy odrzucić. To myślenie jest niezwykle ważne w refleksji Jana Pawła II. Nie ma dysonansu między świecka, doczesna Ojczyzną i Ojczyzną niebiańską. Więcej to Ojczyzna doczesna, staje się Ojczyzną, tym wielkim zbiorowym obowiązkiem, cytując Norwida, czymś, co jest nam zadane tylko, dlatego, że mamy perspektywę wiecznej Ojczyzny. – mówił profesor.
Debatę zakończyła dyskusja, w którą włączyli się również słuchacze, zadający prelegentom pytania związane z tematem Polski i patriotyzmu w pismach Jana Pawła II.
To czwarte z cyklu spotkanie zorganizowali: Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie, kwartalnik „Więź”, Instytut Papieża Jana Pawła II, Centrum Myśli Jana Pawła II, Klub Inteligencji Katolickiej w Warszawie, Fundacja Dzieło Nowego Tysiąclecia oraz Katolicka Agencja Informacyjna.
Kolejne spotkanie będzie miało miejsce w marcu i będzie dotyczyło Kościoła w nauczaniu Papieża Polaka.
